پلاک دندانی چیست؟
مادهی چسبندهی نرم، شفاف و محکم اتصالیافتهای که روی سطح دندانها تجمع مییابد، به شکل شایع پلاک خوانده میشود. این ساختمان با اصطلاح پلاک باکتریایی یا پلاک میکروبی بهتر توصیف میشود، چرا که تقریبا تمام آن از باکتریها و تولیدات آنها تشکیل میشود. در ادامه با یک دندانپزشک ترمیمی خوب مشورت کنید.
پلاک باکتریایی چگونه تشکیل میشود؟
درواقع تجمع پلاک روی دندانها نتیجهی سلسله وقایعی فوقالعاده سازمانیافته و برنامهریزیشده است. بقای موجودات در محیط دهان به توانایی آنها به اتصال سطوح بستگی دارد. باکتریهایی که قادر نباشند به سطوح دهانی مثل مخاط و سطوح دندانی چسبندگی پیدا کنند و معلق بمانند، با بزاق دهان شسته شده و حذف میشوند. باکتریهای موجود در پلاک دندانی که عمدتا از نوع استرپتوکوکها هستند، دو خاصیت مهم دارند:
- خاصیت چسبندگی به دندانها
- خاصیت پیوستگی به یکدیگر و تشکیل توده
چگونه پلاک دندانی سبب ایجاد پوسیدگی میشود؟
در مراحل اولیهی تشکیل پلاک این مجموعه قابلیت بیماریزایی ندارد، زیرا به طور اعم از جوامع هوازی تشکیل شده و عموما فاقد تعداد کافی یا انواع خاص از باکتریهای بیماریزا میباشد. بنابراین توانایی تولید مقادیر کافی از محصولات مخرب حاصل از متابولیسم را دارا نمیباشد.
اما با بلوغ پلاک، تولید سلولها و ماتریس کاهش یافته و انرژی مصرفی جهت متابولیسم کل مجموعه به تولید اسید منجر میگردد. از آنجایی که پلاک بالغ بیهوازی است، به سرعت ساکاروز را به اسیدهای آلی و در درجهی اول اسید لاکتیک مبدل میسازند. در پلاک بالغ تمامی ساکاروز موجود به اسید متابولیزه شده و افت شدید و طولانی PH حاصل میشود که میتواند احتمال معدنیزدایی شدن مینا را افزایش دهد. برداشت ماده معدنی از مینا، در PH بین 5 تا 5.5 روی میدهد.
چه عواملی تجمع پلاک را مستعد میسازند؟
- فاکتورهای آناتومیک
- پلاک در سطوح خشن ترمیمها (روکش های تمام سرامیک و...) راحتتر تجمع مییابد.
- لبههای لثهای ترمیم زیرلثهای منجر به تشکیل بیشتر پلاک میکروبی میشود و رعایت بهداشت لثه در این موارد دشوارتر است.
- پروتزهای پارسیل متحرک غالبا منجر به افزایش تشکیل پلاک بر روی دندانهای پایه میشوند، که این مسئله ریسک مشکلات لثهای و پوسیدگی دندانها افزایش میدهد.
- دستگاههای ثابت ارتودنسی که آنها را به سختی میتوان تمیز نمود
چه راهکارهایی برای حذف پلاک میکروبی وجود دارد؟
اصلیترین راهکار جهت حذف پلاک میکروبی، روش مکانیکی حذف پلاک با مسواک و نخ دندان است. مسواک زدن دو بار در روز و هر بار به مدت دو دقیقه جهت حذف پلاک میکروبی لازم است. اگر پلاک حتی یک روز به طور کامل حذف نگردد، قابلیت معدنی شدن و تبدیل شدن به جرم را دارد.